Wspomnienie śp. prof. Henryka Tuni

     Z wielkim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Prof. dr. inż. Henryka Tuni, który odszedł w dniu 5 kwietnia 2023 r., w  kilka dni po swoich 98 urodzinach.

     Profesor urodził się 29 marca 1925 roku w Głuchowie k. Łańcuta, w rodzinie nauczycielskiej. Tam też ukończył Liceum matematyczno ­ fizyczne zdając maturę w 1944 roku przed Tajną Komisją Egzaminacyjną. W okresie okupacji hitlerowskiej był żołnierzem Armii Krajowej. Brał też udział w tajnym nauczaniu w zakresie szkoły podstawowej i pierwszych klas gimnazjum. W 1950 r. ukończył Wydział Elektryczny Politechniki Śląskiej w Gliwicach, uzyskując tytuł mgr. inż. w zakresie maszyn elektrycznych. Już 1 marca 1949 roku rozpoczął pracę zawodową w Biurze Projektowania Zakładów Przemysłu Metalowego i Elektrotechnicznego "PROZAMET" w Gliwicach, skąd w 1951 r. zostaje przeniesiony służbowo do Biura Projektów i Studiów Budownictwa Specjalnego w Warszawie. W 1954 roku rozpoczął Studia aspiranckie na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, podejmując równolegle pracę w Zakładzie Zautomatyzowanych Napędów Elektrycznych w Instytucie Elektrotechniki w Warszawie-Międzylesiu. W grudniu 1966 r. podjął pracę w ówczesnej Katedrze Napędów Elektrycznych na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. W roku 1970 - z połączenia Katedr Napędów Elektrycznych oraz Podstaw Automatyki i Elektroniki Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej zostaje utworzony Instytut Sterowania i Elektroniki Przemysłowej, w którym prof. Henryk Tunia zorganizował nowy Zakład Elektroniki Przemysłowej. Został jego pierwszym kierownikiem, którą to funkcję pełnił (z dwuletnią przerwą w czasie pobytu jako Visiting Professor na Uniwersytecie w Guonajuato, Meksyk, 1985-87), aż do przejścia w 1997 r. na emeryturę.

     Uzyskał stopień naukowy doktora, tytuł profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego odpowiednio w latach 1960, 1974 i 1981. W 1968 r. został mianowany docentem. Rozprawa doktorska pt. "Analiza i synteza napędu z silnikiem prądu stałego o tyratronowym sterowaniu", była pierwszą w kraju pracą naukową z zakresu energoelektroniki.

     Opublikował 14 pozycji książkowych z zakresu elektroniki przemysłowej, energoelektroniki i automatyki napędu elektrycznego, które służyły wielu pokoleniom energoelektroników w kraju.

Na szczególną uwagę zasługuje autorstwo i współautorstwo takich fundamentalnych pozycji, jak:

- monografia pt. "Układy elektroniczne w automatyce napędowej" (WNT, Warszawa, 1969 i 1971),

- podręcznik "Podstawy energoelektroniki" (WNT Warszawa, 1975, 1980, 1987),

- skrypt centralny "Podstawy automatyki napędu elektrycznego" (PWN Warszawa, 1978, 1983), który po raz pierwszy w kraju przedstawia układy regulacji częstotliwościowej silników prądu przemiennego na podstawie opisu dynamiki za pomocą wektorów przestrzennych, 

- monografia "Układy energoelektroniczne, obliczanie, modelowanie i projektowanie" (WNT Warszawa, 1982), przedstawiająca sposób systematyczny metodykę projektowania przekształtników energoelektronicznych,

- książka "Automatyka napędu przekształtnikowego" (PWN Warszawa, 1987),

- podręcznik akademicki „Teoria przekształtników” (Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1992, 2003);

- wydana w jęz. angielskim monografia "Automatic Control of Converter - Fed Drives" (PWN - ELSEVIER, W - wa, Amsterdam – London - New York - Tokyo, 1994),

- monografia pt. "Przemienniki częstotliwości" (Wyd. Politechniki Białostockiej, 1993),

- książka pt. "Energoelektronika" (WNT, Warszawa 1994),

- podręcznik "Energoelektronika w pytaniach i odpowiedziach" (WNT Warszawa, 1996).

Szczególnie pierwsze z wymienionych dzieł, jako pionierskie, stało się inspiracją dla wielu prac doktorskich i badawczych, przyczyniając się do ukształtowania nowej dziedziny nauki i techniki w Polsce. Oprócz wymienionych podręczników i monografii, które weszły do kanonu wiedzy z zakresu energoelektroniki, Profesor opublikował w renomowanych periodykach ponad 200 artykułów naukowych a także referatów zamieszczonych w materiałach konferencji krajowych i międzynarodowych. Patronował wielu konferencjom naukowym krajowym i międzynarodowym, pełniąc m.in. zaszczytną funkcję "prezydenta" Międzynarodowej Konferencji "Power Electronics and Motion Control - PEMC'94”. Jako przewodniczący Zespołu Dydaktyczno ­ Wychowawczego Elektrotechniki w ówczesnym MNSzWiT (1976), prowadził aktywną działalność nad unowocześnieniem programów nauczania na wydziałach elektrycznych polskich uczelni technicznych.

     Jako prodziekan (1969 - 71) oraz dziekan (1971-81) Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej Profesor zainicjował, zorganizował i uruchomił w połowie lat siedemdziesiątych ub. stulecia po raz pierwszy w Polsce specjalność ENERGOELEKTRONIKA. Z Jego inicjatywy powstały też nowoczesne i unikalne (również w skali międzynarodowej) laboratoria energoelektroniki, układów elektronicznych oraz modelowania analogowego i cyfrowego dla potrzeb dydaktyki oraz badań naukowych.

       Kierował wieloma projektami dla przemysłu krajowego (m.in. napęd nawrotny pr. st. o mocy 220 kW zasilany z prostowników rtęciowych - dla Huty "Bobrek", pierwszy w kraju tyrystorowy napęd nawrotny 22 kW - dla Zakładów Metalowych "Poręba", elektroniczny system sterowania napędu wirówki przeciążeniowej - dla Instytutu Medycyny Lotniczej, napędy prądu przemiennego dla przędzarki włókna sztucznego - dla Zakładu "Stilon" w Gorzowie Wlkp., prototypowe rozwiązania układów energoelektronicznych dla grzejnictwa indukcyjnego - dla Przedsiębiorstwa Projektowania i Wyposażenia Odlewni w Bytomiu, układy rezerwowego zasilania dla szpitali, seria prototypowych zasilaczy wysokonapięciowych dla laserów i obróbki jonowej). Współpraca z przemysłem  zaowocowała ponadto 38 patentami, których Profesor jest autorem i współautorem.

Był powoływany do Rad Naukowych różnych jednostek (Instytut Motoryzacji w W-wie, Instytut Fizyki PW, Instytut Elektrotechniki w Politechnice Rzeszowskiej i Białostockiej, Instytut Elektrotechniki w W-wie Międzylesiu, gdzie od 1993 roku pełnił funkcję przewodniczącego Rady Naukowej).

     W roku 1994 Profesor Tunia wybrany został na "prezydenta" Komitetu Organizacyjnego (National Organizing Committee) Międzynarodowej Konferencji "Power Electronics and Motion Control - PEMC'94”, która odbyła się we wrześniu 1994 r. w Warszawie. W 50 rocznicę jej powstania, w 2021 r.  w Gliwicach,  organizację przejęli jego wychowankowie.

     Zainicjował cykl sympozjów „Energoelektronika w Nauce i Dydaktyce – ENiD”, z których dziesięć odbyło się w latach 1995 – 2005 w kilku uczelniach krajowych.

     Wyrazem uznania i autorytetu jakim środowisko elektryków darzyło Prof. Henryka Tunię był wybór do takich ważnych dla nauki polskiej ciał kolegialnych jak Komitet Badań Naukowych (członek przez dwie kadencje) oraz Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych (1994). Był członkiem Komitetu Elektrotechniki Polskiej Akademii Nauk (od 1975 r.). Należał także do Warszawskiego Towarzystwa Naukowego (od 1985 r.). Został też honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. 

Był osobą wielce zasłużoną nie tylko dla Politechniki Warszawskiej, ale także innych uczelni krajowych. Otrzymał trzy tytuły Doktora honoris causa: Uniwersytetu Zielonogórskiego (2007), Politechniki Świętokrzyskiej (2008) i Politechniki Białostockiej (2009).

     Wypromował 48 doktorów, z których 6 uzyskało stopień doktora habilitowanego, a 4 otrzymało tytuły profesora. Był opiekunem ponad 120 prac dyplomowych magisterskich i inżynierskich.

     Za wybitne osiągnięcia naukowe i zasługi dla szkolnictwa wyższego został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

     Po uzyskaniu statusu osoby emerytowanej, od 1997 r., został zatrudniony na Wydziale Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki Politechniki Świętokrzyskiej, pełniąc w niej w latach 2001 do 2007 funkcję Kierownika Katedry Energoelektroniki.

     Odszedł wybitny naukowiec, wielce zasłużony nauczyciel akademicki, niezwykle życzliwy Człowiek ogromnej wiedzy i wielkiego serca. Na zawsze pozostanie w naszej wdzięcznej pamięci.

                                                                                                                       Roman Barlik

                                                                       Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej

Opracowano na podstawie wikipedii,

materiałów własnych a także publikacji

autorstwa prof. dr. hab. inż. Mariana Kaźmierkowsk